Сайн ноён Хан аймгийн Далай Чойнхор вангийн хошуу одоогийн Хөвсгөл аймгийн Шинэ-Идэр сумын түүхт 100 жилийн ой ирэх 2024 онд тохиож байна. Түүхэн ой тэмдэглэн өнгөрүүлэх ажлын хүрээнд Улаанбаатар хот дахь Хөвсгөл аймгийн Шинэ-Идэр сумын нутгийн зөвлөл санаачлан Сумын засаг даргын тамгын газартай хамтран Улаанбаатар хотод сурч, ажиллаж, амьдарч байгаа нутгийн иргэддээ зориулан "Хүн нутагтай нутаг сүлдтэй” шашин соёлын цэнгүүн үнэ төлбөргүй зохион байгуулах гэж байна.
Шинэ-Идэр сумын Түүхэн товчоон:
1725 оны үеэс Сайн ноён хан аймгийн Далай Чойнхор вангийн хошууны харъяа Их баг
1923 онд Цэцэрлэг мандал уулын аймгийн Чандмань-Өлзийт далайн хошууны Их баг
1923 онд Их баг – ийг Цохиот сум
1924 онд Цохиот сумыг Цэцэрлэг мандал уулын аймгийн Чандмань-Өлзийт Далайн хошууны Чандмань сум.
1931 онд Архангай аймгийн Чандмань сум
1942 онд Хөвсгөл аймгийн Шинэ-Чандмань сум
1956 онд Хөвсгөл аймгийн Шинэ –Идэр сум болжээ.