Монгол Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Батбаяр, Л.Эрдэнэчимэг нар 2016.03.22-23-ны өдрүүдэд Архангай аймагт ажиллаж байна.
Архангай аймгийн иргэдтэй уулзалт хийж Монгол Улсын Их Хурлын 2015 оны намрын ээлжит чуулганы хугацаанд батлагдсан хууль, тогтоолууд, эдийн засгийн зарим асуудлууд, бүтээн байгуулалт, бондын талаар болон барилгын салбар, ипотекийн талаар, хөдөө aж aхуйн салбарын талаар танилцуулж, мэдээлэл хийсэн юм.
Улсын Их Хурлын дарга танилцуулгынхаа үеэр Архангай аймгийн иргэдэд улс орны эдийн засгийн зарим асуудлуудын талаар мэдээлэл хийлээ. Монгол Улсын орлогын эх үүсвэр болсон алт, зэс, төмрийн хүдэр, алтны үнэ дэлхийн зах зээл дээр унасан. Харин эдийн засгийн 97 хувь нь уул уурхайгаас хамааралтай манай улсад хүндээр туссан. Эдийн засгийн өндөр өсөлттэй жилүүдэд гадаадын хөрөнгө оруулалт зөвхөн уул уурхайн салбарт байсныг тоо, баримтад тулгуурлан тайлбарласан. Түүнчлэн Оюу толгой уурхайн далд уурхайг барихад цемент, арматур, ажиллах хүч тун чухал бөгөөд Монгол Улсад эдгээр нь хангалттай байгаа учраас далд уурхайн бүтээн байгуулалтыг Засгийн газар дэмжсэн гэлээ. Уул уурхайн бус гадаадын хөрөнгө оруулалт манай улсад тун чухал бөгөөд эдийн засгаа төрөлжүүлэх боломж өргөн байгааг хэлж байсан. Уул уурхай болон уул уурхайн бус гадаадын хөрөнгө оруулалт нийлээд ирэх гурван жилд 1.5 тэрбум ам.доллар байх тооцоог танилцуулгынхаа үеэр хэлж байсан.
Уул уурхайн түүхий эдийн уналт дотоодын эдийн засагт хүндээр туссан бөгөөд энэ үед Улсын Их Хурал, Засгийн газраас “Чингис”, “Самурай” бондыг авсан. Манай улстай адил уул уурхайн түүхий эдийн экспортдоо тулгуурладаг орнууд үүссэн нөхцөл байдлаас шалтгаалан дотоодын мөнгөн тэмдэгт нь дунджаар 2.3 дахин унасан. Энэ тооцооллоор явсан бол 3082 төгрөг өнөөдөр 1 ам.доллартай тэнцэх байсан талаарх тооцооллыг хийж үзүүлэн, тайлбар хийв. Төр засгаас валютын ханшид зохицуулалт хийдэггүй шалтгаануудын нэг бол ам.долларын ханш өндөр байх хэрээр үндэсний үйлдвэрлэгчдийн үйл ажиллагаа идэвхждэг байна. Валютын ханш өсөх хэрээр импортын барааны үнэ өсч, нөгөө талд дотоодын үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүний эрэлт өсдөг байна. Үндэсний үйлдвэрлэгчдийн бараа бүтээгдэхүүний борлуулалт их байх хэрээр үйл ажиллагаа нь өргөжин, олон монгол хүн ажлын байртай, тогтмол орлоготой болж байгаа эерэг нөлөөллийг харах хэрэгтэй. Харин валютын ханш буурахад импортын худалдаа эрс нэмэгдэж, үндэсний үйлдвэрлэгчид хямд өртөгтэй импортын бараатай өрсөлдөж чадахгүйд хүрч үйл ажиллагаагаа зогсооно. Ингэвэл ажилчид халагдаж, монголчууд орлогогүй, ажилгүй болох эрсдэлтэй.
Түүнчлэн барилгын салбарын хөгжил, үүнд ипотекийн зээлийн үзүүлсэн нөлөөний талаар иргэдэд танилцуулсан. Улсын хэмжээнд 2012 оноос хойш 53000 айл шинээр орон сууцтай болсон бол 46000 хүн нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлөөд, барилгын салбарт ажил эрхлэн, тогтмол орлоготой болсон байна. Мөн жил бүр орон сууцууд ашиглалтад орж байгаа ч иргэдэд бага хүүтэй орон сууцны зээл олгож байгаа учир худалдан авч байгаа. Энэ нь барилгын салбарын санхүүгийн эргэлтийг хангадаг байна. Архангай аймагт 1990-2012 оны хооронд 36 орон сууц шинээр ашиглалтад орсон бол 2012-2016 оны хооронд 744 орон сууц шинээр ашиглалтад оржээ. Инфляцийн өөрчлөлттэй холбоотойгоор ипотекийн зээлийн хүүг бууруулсан талаарх мэдээллийг танилцуулсан. Мөн жилийн 8 хувийн хүүтэй орон сууцны зээлтэй иргэн Н.Ариунтунгалаг ийн зээлийн хүү 5 хувь болсноор сар бүрийн төлөлтөөс 43.000 төгрөг хэмнэж, зээл төлөх үлдсэн хугацаанд нийтдээ 5.3 сая төгрөгийн зээлийн хүүгээс чөлөөлөгдөж байгаа болохыг тооцоолж үзүүлсэн. Түүнчлэн орон сууцны зээлийн урьдчилгаа төлбөрийг 10 хувь болсон тохиолдолд зээлийн шалгуур өндөр болж, сар бүрийн төлөлтийн дүн нэмэгдэх учраас дундаж орлоготой өрх бүр зээлд хамрагдах боломжгүй болж байгааг мөн тооцоолж, үзүүллээ. Мөн малчны зээлийн хүүг бууруулсан талаар танилцуулж, малчин бүр "Сайн малчин" болох нь өөрт нь төдийгүй улс орны эдийн засагт чухал нөлөөтэй болохыг хэллээ. Эдийн засгийг төрөлжүүлэн хөгжүүлэх шаардлагын хүрээнд хөдөө аж ахуйн салбараа хөгжүүлэх зорилтыг Улсын Их Хурал, Засгийн газраас дэвшүүлээд байна. Тиймээс малчид малаа эрүүлжүүлэн, эхний ээлжинд БНХАУ, ОХУ, Вьетнам Улсад экспортлох боломжоо ашиглах хэрэгтэй. Тэгвэл улсын хэмжээний 200 мянган малчин өрхийн орлого бодитоор өснө. Цаашлаад бидний тооцоолоогүй олон боломж байна. Тухайлбал, биотехнологи, нанатехнологийн түвшинд малын гаралтай түүхий эдийг боловсруулан байгалийн гаралтай цэвэр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн өндөр үнээр экспортолж буй жишээ байна. Энэ мэт боломжуудаа ашиглах тал дээр идэвх, санаачлагтай байх хэрэгтэй хэмээн уриаллаа. Хөдөө аж ахуйн салбарын эдийн засгийн өсөлт, өнөөгийн нөхцөл байдал, цаашдын боломжийн талаар Улсын Их Хурлын дарга танилцуулаад "Таван толгойд биш, таван хошуу малдаа найдаж амьдарцгаая. Уул уурхайг орлох салбар болгон хөгжүүлцгээе" хэмээн уриалж, танилцуулгаа өндөрлөлөө.
