Сүүлд ийм нэг шинэ содон, чихэнд сонсголонтой үг дуулдах болоод байгаа. Уг нь ч үүсэл гарвалыг хөөх аваас бидний өвөг дээдсийн ахуй амьдралдаа хэрэглэж байсан үг л дээ. Түүчээг олон янзаар ашиглаж болох юм билээ. Байгууллага, хамт олноо манлайлан их үйлсийн оргил өөд зүтгэж байгаа нэгэндээ урам хайрлан “их үйлсийн түүчээ” ч хэмээн алдаршуулж болно шүү дээ. Улс орны хэмжээнд хөгжил дэвшлийн гүүр болон ажиллах аймаг, сум, баг дүүрэгт ч эл тодотгол хамаатай.
Гагцхүү ямар газарт, ямар орчинд, ямар үйл явдал дээр чин сэтгэлийн илэрхийлэл, хүндэтгэл болгон ашиглах вэ гэдэгт үнэ цэнэ нь орших биз. Сүхбаатар дүүргийн ИТХ-ын дарга Б.Ган-Эрдэнэтэй ажил төрлийн яриа өрнүүлж суухдаа хувь хүнд ч дээрх тодорхойлолтыг яагаад өгч болохгүй гэж бодогдсон. Ажил руугаа буцах зам зуурт, нүднээ илт сүндэрлэх бүтээн байгуулалт, хоггүй цэвэр цэмцгэр байдал бодлыг маань улам бататгаад өгөв. Надтай маргах хүн гарах аваас Сүхбаатар дүүргээр ороод гараарай. Зүгээр нэг хаалгыг нь татан сонжих бус ажил үйлстэй нь, хөгжил дэвшилтэй нь танилцчихаарай гэе. Хийж бүтээхийн хүсэлд хөтлөгдсөн иргэдийн амьдрал чухам тэнд л буцалж байх вий.
Түүнээс “тэгж байгаад болох биз” хэмээн тэнгэр харан суух нэгэн бол бусдад чирэгдэж сүйд болно. Тэрбээр дүүргийнхээ иргэдийг шинэ амьдрал, шинэ содон бүтээн байгуулалт руу түүчээлж чадсан учраас Сүхбаатар дүүрэг хийж бүтээснээрээ, ажил үйлсээрээ нийслэлд төдийгүй улсын хэмжээнд тэргүүлж, шинэ цагийн Монгол Улсын хөгжлийг түүчээлж яваа нь дамжиггүй. Тэгээд ч аливаа амжилтын цаана хүний хөдөлмөр зүтгэл байдаг юм хойно. Дүүргээ дүүргийн дайны авч явахад ИТХ-ын гишүүдийн гүйцэтгэсэн үүрэг ямар их байсныг энд онцлох ёстой. Засаг дарга Д.Бадарсан ч нэгэнтээ ийн дүгнэн хэлж байсан юм. Нөгөөтэйгүүр, дүүргийн ИТХ-ын үйл ажиллагааг шүүх байгууллагатай дүйцүүлэн ойл гож болох юм шиг санагдсан.
Тэдний гаргасан тооцоо судалгаа Дарханы нэхий эдлэл, Эрдэнэтийн хивсний үйлдвэрийг тухайн цаг үед ашигтай ажиллуулж, тэр хэрээр ажилтан албан хаагчдынх нь амьдрал ахуй дээшилж байсан учраас тэр. Энэ хоёр буурал есөн хүүхэдтэй. Хөвгүүдийн бага нь сүхбаатарчуудын хайрлан хүндэтгэдэг Б.Ган–Эрдэнэ дарга. Тэрбээр С.Балжиннямынх гэх өнөр өтгөн гэр бүлийг эцгийн адил хожмын өдөр сайхнаар дуурсагдах их алдрын түүчээлж яваа хүү нь.
Тэдний гаргасан тооцоо судалгаа Дарханы нэхий эдлэл, Эрдэнэтийн хивсний үйлдвэрийг тухайн цаг үед ашигтай ажиллуулж, тэр хэрээр ажилтан албан хаагчдынх нь амьдрал ахуй дээшилж байсан учраас тэр. Энэ хоёр буурал есөн хүүхэдтэй. Хөвгүүдийн бага нь сүхбаатарчуудын хайрлан хүндэтгэдэг Б.Ган–Эрдэнэ дарга. Тэрбээр С.Балжиннямынх гэх өнөр өтгөн гэр бүлийг эцгийн адил хожмын өдөр сайхнаар дуурсагдах их алдрын түүчээлж яваа хүү нь. Хүүхэд байхдаа ч математикийн улсын олимпиад болон усанд сэлэлтийн улсын аварга шулгаруулах тэмцээнд Орхон аймгаа төлөөлөн оролцож, үеийнхнийгээ оюуны болон их спортоор түүчээлж явсан байдаг.
Харин энэ тухайгаа дурсахдаа н.Батдалай багшийн минь гавьяа хэмээн даруухан аргагүй өгүүлээд миний бусдад өөрийн санаа бодлыг зөв ойлгуулж сурсан маань, уран зохиолын хичээл зааж байсан Оюунцэцэг багшийн буян гээд иргэдийнхээ үгийг тэвчээртэй сонсдог чанар ч мөн л математикийн хүнд хэцүү бодлогыг нухан хэдэн цагаар сууж сурсны үр шим хэмээсэн. Ган-Эрдэнийг магтах өөр нэг зүйл бол аж ахуйн ажлыг жижиг гэж гололгүй ач холбогдол өгч, үр дүнг нь тэвчээртэйгээр хүлээдэг явдал. Арван жилийн сурагч байхдаа гэрийнхээ бүхий л аж ахуйн ерөнхий зохицуулагч нь байж. Санхүүчид хэзээ л гэрийн бараа хардаг байлаа. Ялангуяа жилийн эцэс, улирлын төгсгөлөөр хонон өнжин ажилладаг биз дээ. Тийм аав ээжийн хүү тул гэр орноо талх, сүү, махтай байлгах асуудал түүний нуруун дээр бууна.
Бас зургаа хоногийн хүнс болон бусад зүйлд зарцуулах учиртай мөнгийг хэрхэн яаж хуваарилах нь хүүгийн эрх мэдлийн асуудал. Ингэж амьдралын нарийн ширийн зүйлийг хүүхэд байхаасаа бие даан шийдэж сурсан Ган-Эрдэнэ өдгөө Сүхбаатар дүүргийн төсвийн зарцуулалтад хяналт тавин, хэнд, хаана юу хэрэгтэй байгааг олж харчихаад иргэдийнхээ гаргасан саналыг үндэслэн хуваарилах нь бий. Нөгөөтэйгүүр, жижиг дунд үйлдвэрлэл тус дүүрэгт амжилттай хөгжсөний ард энэ эрхмийн зүтгэл буй гэцгээдэг юм билээ. Энэ бүхнийг тоочихоор уншигч та түүнийг эдийн засагч юм байна хэмээн эндүүрэв. Түүний эзэмшсэн мэргэжил нь мэдээлэл технологи, холбооны электроник инженер.
Эзэмшсэн мэргэжлийнхээ хэргийг хийсэн хүн хэмээн холбооны салбарынхан үнэлдгийг танд дуулгахад таатай байна. Радио электроник бол түүний хүүхэд наснаасаа дурласан зүйл нь. Сэтгэл зүрхээ зориулах хэмжээнд хүртэл нөлөөлж чадсан хүн бол төрсөн ах Б.Ганхуяг нь аж. Харин тэрбээр ажил амьдралынхаа гарааг Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрээс эхэлж, дэлхийн хэмжээний том үйлдвэрийн технологи шинэчлэлтийн ажилд гар бие оролцсон нэгэн. Угтаа түүний хийсэн тооцоо судалгаа ямар нэг байдлаар ажил хэрэг болсон гэсэн үг. Дараа нь МЦХ компанид ажилласан байдаг. Богино хугацаанд ажилласан хэдий ч өөрийн зам мөрийг үлдээгээд амжиж.
Шинэ цагийн Монгол Улс дэлхийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэхийн үндэс нь болсон алхмаас тоон системд шилжүүлэх ажилд мөн л гар бие оролцсоны үр дүнд та бид өнөөдөр өндөр хурдны интернет ашиглаж суугаа. Орон нутаг ч үүнд хамаатай. Мөн энэ салбарт өөр нэг эхлүүлсэн, ажил хэрэг болгосон зүйл гэвэл станцын төлбөрийн системийг МЦХ компани анх удаа үйл ажиллагаандаа ашигласан явдал. Тодруулбал, хэрэглэгч таны ашигласан утасны төлбөр автоматаар уншигддаг системийг нэвтрүүлэлцсэн хүн нь Ган-Эрдэнэ. Мэдээлэл технологи, холбооны электроник инженерийн бүтээл үүгээр дуусахгүй. “Монгол шуудан” компаний шинэчлэлт ч түүнтэй холбогддог. Шуудан гэхээр уншигч та төсөөлж байгаа биз дээ.
Бидний захиалан уншдаг сонин хэвлэл, захиа, илгээмжийн бүртгэлийн ажиллагаа цаасан хэлбэрт байсныг өөрчилж, электрон хэлбэрт шилжүүлэх бүхий л явцыг түүний удирдсан баг гүйцэтгэсэн гэхээр Ган- Эрдэнэ инженер яахын аргагүй орчин цагийн Монгол Улсыг дэлхийтэй хөл нийлүүлэх их үйлсийн түүчээ гэлтэй. Харин өдгөө улстөрийн албан тушаал хашиж явна. Гэхдээ өнгөрсөн сонгуулиар улстөрч болчихоогүй. Бүр эрт арван жилийн сурагч байхдаа БНМАУ-д ардчилсан хувьсгалын салхи сэвэлзэн Сүхбаатарын талбайд залуучууд өлсгөлөн зарлаж байгааг радио, телевизээс сонсч мэдчихээд ангийнхаа хананы самбаруудыг эргүүлэн ар дээр нь “Бид ардчиллыг дэмжиж байна” хэмээн биччихээд захирлын өрөөнд чихдүүлж зогссон нэгэн.
Ардчилсан намд 1996 онд албан ёсоор элсэх хүртлээ сэтгэл зүрхний угт намынхаа бодлого шийдвэрийг дэмжин, 2007 оноос намын амьдралд гүнзгий оролцон үйл хэрэгт нь өөрийнхөө хэр чадлаар хувь нэмрээ оруулсаар ирснийг нь Ардчилсан намын үе үеийн гишүүд мэддэг бас үнэлдэг. Энэ тухайгаа “Улстөрч хүн эхлээд биеэ, дараа нь гэрээ засах ёстой” гэдэг зарчмыг би баримталж ирсэн. Өдгөө миний төрөө засалцахад хувь нэмрээ оруулах цаг ирсэн” хэмээсэн нь түүний холч бодлын хамгийн ойрын жишээ билээ. Үнэндээ түүний улстөрчийн гараа Сүхбаатар дүүргийн Ардчилсан намын хорооны тэргүүлэгчдийн III үүрийн даргаас эхтэй хэмээн хэлж болохоор.
Ямархан хороо хүлээж аваад ямар хэмжээнд хүргэснийг нь иргэд, сонгогчид нь, намынх нь гишүүд, журмын нөхөд нь андахгүй. Тэр ч утгаар нь түүнд итгэл хүлээлгэн 2012 онд СБД-ийн ИТХ-д төлөөлөгчөөр илгээгээд зогсохгүй Сүхбаатар хэмээх 137 мянган хүн амтай их айлын тулах баганы нэгээр сонгосон байна. Ган-Эрдэнэ өдгөө дүүргийн ИТХ-ын даргаар ажилладаг бөгөөд хэд хэдэн шатны сонгуульт ажлыг нугалахын зэрэгцээ сүхбаатарчуудынхаа дуу хоолой болж чадаж байгаа нь түүний хэн болохыг бэлхэнээ гэрчилж буй хэрэг. ИТХ-ын даргаа дүүргийнхэн ямагт хүндэтгэн, үгийг нь сонсч, зөвлөгөөг нь амьдралдаа хэрэгжүүлэхийг хичээцгээдэг.
Үүний нууц нь иргэдээ дээдэлж, санаа бодлыг нь их бага гэлтгүй сонсч ирсэнд орших бөгөөд тэдний оролцоогүйгээр нэг ч асуудлыг шийдэж байгаагүй нь сүхбаатарчуудад таалагддаг биз ээ. Ингэж иргэдээ дүүргийн хөгжил цэцэглэлт, бүтээн байгуулалт бүхэнтэй холбож өгч, өөрөө гүүр нь болж ажилладаг түүнийг сонгогч бүхэн нь хайрлахгүй байхын учиргүй. Яг одоо иргэдийнхээ санал бодлыг сонсон, ажил хэрэг болохуйцийг нь тэмдэглэлийнхээ дэвтэр дээр үтэр түргэн тэмдэглэж суугаа байж магадгүй. Дүүргийн ИТХ-ын даргаар томилогдсон даруйд иргэдтэйгээ уулзан санаа бодлыг сонсох гэхээр цуглардаггүй, ирсэн зарим нь “Энэ залуу юу хийж чадаа аж” гэсэн нүдээр хардаг байсан үе түүнд бий.
Харин эдүгээ бүх зүйл өөр болжээ. ИТХ-ын даргын хороонд ажиллах сургаар иргэд хорооныхоо соёлын төвдөө багтахгүй болтлоо цуглаж, жилийн төсвийг хэрхэн яаж зарцуулах тухайд өөрийн санаа бодлыг тусгахыг хичээх болсон байна. Зарим нь бидэнд итгэ. Бид өөрсдөө хорооныхоо азрим ажлыг хийе гэдэг болжээ. Ингэж л тэрбээр өөрийн хичээл зүтгэл, хэлсэндээ хүрдэг чанар, ажил үйлсээрээ түмэн олныг өөртөө нааж чадсан юм. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зөвлөлийн тэргүүний хувьд ч Ган- Эрдэнэ дарга иргэдтэйгээ ойр байж чаддаг нэгэн.
Дүүргийн нутаг дэвсгэрт гэмт хэрэг гаргуулахгүйн төлөө өөрөөс шалтгаалах бүхнийг хийсэн, зохион байгуулсан дарга хэмээн урамшуулалт эргүүлийнхэн нь хэлж байсныг энд онцлох ёстой. Үнэндээ ИТХ-ын дарга болоод Засаг дарга, түүний удирдсан багийнхны санаачилсан, эхлүүлсэн, үр дүн нь гарсан ажлыг сонины хуудсанд өгүүлэх аваас бүтэн дугаар ч хүрэлцэхээргүй уртаас урт жагсаалт хөвөрнө.
Эрүүл мэнд, боловсрол, дэд бүтэц, нийгмийн халамж гээд оролцоогүй, сэтгэл оюунаа зориулаагүй салбар гэж үгүй болоод тэр. Харин тэд энэ бүхнийг амжуулахдаа иргэдийнхээ дунд байж, доошоо зөөлөн байж, дээшээ хатуу шаардлага тавьдаг зарчмаар ажилласан гэнэ билээ. Ингээд түүний ярилцлагын төгсгөлд өгүүлсэнчлэн “Энгийн байх тусам иргэд биднийг хүрээлдэг, бидэнд нээлттэй хандаг юм” гэх үгээр өндөрлөе. Балжиннямын Ган- Эрдэнэ гэх шижигнэсэн залуу Сүхбаатар дүүргийн маргаашийг сэтгэлийнхээ мухарт зураглал болгон буулгахдаа иргэн бүр нь өмчтэй, сэтгэл тэнүүн амьдралтайгаар төсөөлдөг юм билээ. Ерөөл бат оршиг.